Wyspy Briońskie (chorw. Brijuni, wł. Brioni) to grupa czternastu małych wysp, położonych na chorwackiej części północnego Adriatyku, u południowo - zachodnich wybrzeży półwyspu Istria. Jedna z nich zachwyca niezwykłym kształtem przypominającym rybę (Otok Gaž). 10 tys. lat temu archipelag był częścią półwyspu Istria, dziś oddziela go od niej tylko cieśnina Fazana o głębokości maks. 12m. Największe wyspy w archipelagu to Veli Brijun, Mali Brijun i Vanga. Łączna powierzchnia wysp wynosi 7,36km². Największa z wysp, Veli Brijun (dł. 4,5 km, szer. do 3 km, pow. 5,723km²; linia brzegowa 23,415 km), leży w odległości 2 km od półwyspu. Wyspy charakteryzują się płaskim ukształtowaniem powierzchni i skalistymi brzegami. Istnieją tu plaże piaszczyste i żwirkowe. Są stosunkowo niskie. Najwyższy punkt wyspy Veli Brijun wznosi się na 42m n.p.m. Klimat wysp jest łagodny, śródziemnomorski. Średnie temperatury wynoszą: zimy 6,3°C, wiosny 12,2°C, lata 22,2°C, jesieni 14,8°C. Roczne opady wynoszą około 800 mm, przy czym opad śniegu jest rzadkością występującą raz na 20 lat.

Pierwsi ludzie pojawili się na wyspach w okresie neolitu, około 3 tys. lat p.n.e. Około XVIIw.p.n.e. archipelag opanowały przybyłe z Istrii plemiona Protoilirów. Dopiero w 177 r.p.n.e. Protoilirowie ulegli Rzymianom. Ci ostatni szybko docenili korzystne warunki naturalne archipelagu i wybudowali tu szereg obiektów rezydencyjnych i wypoczynkowych. Do lat trzydziestych XIVw. wyspy należały do patriarchów Akwilei, którzy na przełomie XII i XIIIw. wznieśli na Brioni pierwsze budowle obronne. Od XIVw. Wyspy Briońskie należały do Republiki Weneckiej, jednak już pod koniec XVw. opustoszały na skutek panującej tu malarii. Po upadku Republiki Weneckiej w 1797r. dostały się we władanie Austrii, która uzyskała potwierdzenie tego nabytku na kongresie wiedeńskim w 1815r. W połowie XIXw., w związku z przekształceniem Puli w port wojenny i bazę cesarskiej floty, na osłaniających ją wyspach wzniesiono fortyfikacje z największymi na Morzu Śródziemnym armatami kalibru 210 mm.

W 1893r. wyspy kupił wiedeński przemysłowiec Paul Kupelwieser, który postanowił urządzić tu kurort, dlatego też osuszył bagna, doprowadził bieżąca wodę. Do zwalczenia ognisk malarii zaangażował znanego lekarza epidemiologa, Roberta Kocha. Na wyspach zbudowano hotele, luksusowe wille, największe w Europie pola golfowe, korty tenisowe i kąpieliska, założono nawet stadninę koni wierzchowych. Przed I wojną światową wyspy były popularnym miejscem wypoczynku ówczesnej elity społeczeństwa europejskiego oraz wiele osobistości ze świata nauki. Gościli tu m.in. Tomasz Mann, Cesarz Wilhelm, Ryszard Strauss i arcyksiążę Franciszek Ferdynand. Częstym gościem był bakteriolog Robert Koch. Dziś jest tu poprowadzona "ścieżka zdrowia" im. dr. Kocha.

Podczas I wojny światowej Veli Brijun był bazą okrętów podwodnych cesarsko - królewskiej floty.Po zakończeniu I wojny światowej wyspy należały do Włoch. Po śmierci ojca w 1919r. Karol Kupelwieser kontynuował działalność ośrodka hotelowo - rekreacyjnego. W 1926r. odnotowano tu 4068 gości. Po samobójstwie Karola kompleksem zarządzał jego brat, Leopold. Interesy jednak nie szły dobrze i w 1934r. kontrolę nad nimi przejęła Banca di Verona, a po niej w 1935r. szwajcarskie konsorcjum bankowe z Puli. W 1936r. nieruchomości te przeszły pod kontrolę włoskiego Ministerstwa Finansów.

W 1947r., gdy Wyspy Briońskie stały się częścią Jugosławii, komunistyczny przywódca Josip Broz Tito przekształcił wyspy w swoją letnią rezydencję. Miał trzy wille. Dyktator spędzał połowę roku na urokliwym archipelagu, delektując się łagodnym klimatem, pięknem krajobrazów, spokojem i sielską atmosferą. W obiektach na wyspie Veli Brijun przyjmował szereg zagranicznych delegacji i wielu światowych przywódców. Gościli tam m.in. Fidel Castro, Elżbieta II, Richard Burton i Sophia Loren. Zdjęcia dokumentujące wizyty sławnych gości znajdują się na wyspie w muzeum poświęconym dyktatorowi. Od 1952r. Tito miał również swój dom na sąsiedniej wysepce Vanga, w którym przebywała jego rodzina i byli goszczeni najbliżsi przyjaciele.

Obecnie wyspa Brijuni jest letnią rezydencją prezydenta Chorwacji.

Park Narodowy Brijuni, jeden z najpiękniejszych parków narodowych w Chorwacji, utworzono w 1983r. na terenach położonych 6 km od Puli, w pobliżu południowych wybrzeży półwyspu Istria, na powierzchni 33,9km², z czego wyspy stanowią zaledwie 7,42km². Obecne granice parku ustanowiono w 1999r.

Park słynie przede wszystkim z nieskażonej przyrody. Na jego terenie żyje kilkaset gatunków roślin i zwierząt, które podlegają ścisłej ochronie.

Dominuje typowa roślinność śródziemnomorska reprezentowana przez około 680 gatunków roślinnych. Najciekawszym zbiorowiskiem roślinnym jest las dębowy (Ornus quercetum ilicis). Biorąc pod uwagę wielowiekową obecność człowieka na tych wyspach, występowanie owej naturalnej formacji, zwłaszcza w tak dobrym stanie, jest zdumiewające. Na wyspach rośnie także drzewo poziomkowe (Arbutus unedo), pistacja kleista (Pistacia lentiscus), mirt (Myrtus comunis) i wrzosiec (Erica Arborea), a także liczne pnącza, które spowijają las aż po korony drzew: wiciokrzew (Lonicera implexa), powojnik (Clematis flamula) i asparagus (Asparagus acutifolius).

Oplecione pnączami drzewa tworzą tutaj niesamowity i bardzo malowniczy gąszcz. Innym zbiorowiskiem leśnym, które nie występuje nigdzie indziej na chorwackim wybrzeżu, jest las dębowy z wawrzynem (Ornoquercetum ilicis laurosum), który można zobaczyć w środkowej i wschodniej części Veli Brijun. Na terenie parku zostały posadzone także inne gatunki drzew, które świetnie funkcjonują w tutejszym klimacie: sosna alepska, sosna czarna, pinia, jodła grecka, cedry, eukaliptusy, cyprysy, sekwoje i inne. Bardzo gęsta i bujna (sięga do około 8m wysokości) jest tutaj makia, typowa dla wszystkich wysp Adriatyku. Fauna występująca w Parku Brijuni została wzbogacona przez szereg gatunków wprowadzonych tutaj przez człowieka.

Występuje tu wiele gatunków zwierząt, w tym 250 gatunków ptaków. Szczególnie zadbano o to, aby znalazły się tutaj gatunki łowieckie i tak w 1893r. wpuszczono zająca szaraka, a w 1902r. jelenie aksis, daniele i muflony. Ze stale gniazdujących na Brijuni ptaków warto wymienić mewy, kormorany, jastrzębie, kobuzy, błotniaki i myszołowy. Czasami pojawiają się tutaj też perkozy, łyski, dzikie kaczki i siewki, które upodobały sobie niewielkie jeziorka na wyspach. Sporadycznie występuje też bocian czarny. Na terenie Parku wiosną i jesienią można spotkać również wiele gatunków ptaków typowych dla Europy północnej, gdyż ptaki migrujące obrały sobie ten obszar za miejsce postoju.Wody archipelagu bogate są w niemal wszystkie typowe dla Adriatyku gatunki zwierząt: korale, gąbki, strzykwy, sole, kongery czy bassy. Czasami pojawiają się tu też delfiny butlonose, które na stałe zamieszkują wody Lošinja.

Na wyspie Veli Brijun znaleziono aż 200 śladów dinozaurów.

Łagodny klimat i zalety uzdrowiskowe już w starożytności przyciągały rzymskich patrycjuszy, stąd wiele tu zabytkowych pozostałości architektonicznych. Ruiny luksusowych rzymskich willi i budowli, dekoracyjne mozaiki świadczą o wspaniałości tego miejsca. Najbardziej interesującymi wydają się ruiny rzymskiej willi w zatoce Verige, która stanowiła kompleks budowli. W jej skład wchodziła świątynia boga Neptuna i bogini Wenus. Na zachodnim wybrzeżu wyspy Veli Brijun w zatoczce Dobrika zachowały się fundamenty bizantyjskiego castrum (warowny obóz rzymski wznoszony przez legionistów według ściśle określonego planu, przeważnie na wzniesieniu w pobliżu wody i lasu, na terenie umożliwiającym szybkie rozwinięcie szyków; kwadratowy lub prostokątny, otoczony zawsze fosą i wałem, często też murem lub palisadą, z czterema bramami) i ruiny bizantyjskiej bazyliki św. Marii z VI/VIIw. Można też zobaczyć imponujące mury obronne, XIII-wieczny kościół, który zbudowali Templariusze, mały gotycki kościół św. Germana z XVw. ze stałą ekspozycją kopii fresków i istryjskich zabytków zapisanych głagolicą, dwie kaplice z XVIw., Muzeum Archeologiczne, które znajduje się w weneckiej twierdzy z XVIw. i Muzeum Etnograficzne, gromadzące chorwackie stroje ludowe.

Biała Willa na wyspie Veli Brijuni była letnią rezydencją komunistycznego przywódcy Jugosławii - Josipa Broz Tito, w której podczas swojej kadencji, za czasów Jugosławii, przyjmował licznych mężów stanu i delegacje. W zatoce obok przystani cumują dwa prywatne jachty należące do niego. Jako wielbiciel zwierząt, Tito otrzymywał je w prezencie od swoich gości z różnych krajów świata. Osobliwością jest jedyne w swoim rodzaju ZOO, nazywane "safari", czyli nieogrodzony ogród zoologiczny ufundowany przez Tito, gdzie można spotkać prawdziwe słonie, żyrafy, zebry i lamparty, przebywające na otwartym terenie. Większość zwierząt to podarunki (a raczej ich potomkowie) od goszczących na wyspach przywódców. Ciekawostką jest biała papuga Koki. Była to ulubiona papuga marszałka. Mieszka w dużej klatce i potrafi mówić - nieustająco - "Tito"...

Dostęp na wysepki jest ograniczony. Turystów nie wpuszcza się na wyspy Galija i Vanga, pozostających w gestii najwyższych władz państwowych Chorwacji. Wyspy są dobrze strzeżone. Jedynie w czasie zagrożenia sztormowego prywatne jednostki pływające mogą schronić się w zatoce, ale żadna nie może dopłynąć do przystani. Nie wpuszcza się turystów również na inne wysepki. Praktycznie można zwiedzać tylko dwie wyspy: Veli Brijun i Mali Brijun i to w dodatku w grupach zorganizowanych. Trasę pokonuje się częściowo kolejką. Droga wiedzie przez stanowiska wykopalisk archeologicznych, "safari" park, zwiedzanie obejmuje m.in. wizytę w Muzeum Archeologicznym i oglądanie wystawy "Tito na archipelagu Brijuni". Nie mają tu wstępu turyści indywidualni. Indywidualnie można poruszać się tylko w okolicy nabrzeża. Nawet pracownicy Brijuni są odwożeni po pracy na ląd. Zostają tylko ochroniarze.