Delhi - miasto i dawna stolica Indii położona na północy kraju nad rzeką Jamuną. Zamieszkuje je ponad 11 mln mieszkańców, a aglomerację miejską prawie 18mln mieszkańców. Miasto położone jest na wysokości 216m n.p.m., a jego powierzchnia to 1.483km². Zagęszczenie ludności wynosi 23000os/km². To drugie co do wielkości miasto Indii (po Mumbaju), wielki węzeł komunikacyjny, centrum przemysłu i kultury, miasto uniwersyteckie, z licznymi teatrami, galeriami, muzeami i zabytkami z okresu Wielkich Mogołów. Miasto przoduje w rozwoju technologii informacyjnej i telekomunikacyjnej (drugie w Indiach po Bangalore).
Na terenie Delhi leży New Delhi, stanowiące administracyjnie oddzielne miasto - stolica i centrum polityczne Indii.
Uważa się, że tereny, na których leży dzisiejsze Delhi, były zamieszkałe już w drugim tysiącleciu p.n.e. lub nawet wcześniej. Pierwszym miastem, które powstało w tym miejscu, była zapewne legendarna stolica państa Pandawów - Indraprastha, wymieniana w starożytnym eposie "Mahabharata", założona około 1200r.p.n.e.
W czasach Imperium Maurjów Delhi leżało na szlaku ważnych dróg ze wschodu na zachód.
Początki dzisiejszego Delhi sięgają 736r., gdy Anang Pal z radżpuckiego klanu Tomara założył miasto Lal Kot (położone na południu obecnego "Terytorium Stołecznego"). W 1180r. miasto zostało podbite przez Prithvi Raja Chauhana, należącego do innego klanu rycerskiego, rządzącego miastem Ajmer, który przemianował Lal Kot na Qila Rai Pithora. W 1192r. ostatni władca indyjski, książę Radżputów Prithvi Raj Chauhan (1162-1192) zginął po zajęciu Delhi przez muzułmańskiego najeźdźcę Muhammada Ghoriego.
Dla miasta zaczął się czas panowania muzułmanów. Za panowania Muhammada Ghoriego wzniesiono pierwszy meczet w Indiach, Quwwat-al-Islam, z najwyższym na świecie minaretem Qutub Minar. Po śmierci Muhammada Ghoriego, w 1206r., władzę objął jego niewolnik i dowódca wojskowy, Qutb-ud-din Aybak (pierwszy władca z tzw. dynastii niewolniczej), ustanawiając Sułtanat Delhijski, rządzący prawie całymi Indiami aż do 1526r. Kwitnący okres przypadł na czas panowania Muhammada Tughlaka z dynastii Tughlaków (1320-1355), do momentu, gdy Timur z hordami mongolskimi spustoszył miasto zabijając 100tys. jego mieszkańców i osadzając na tronie muzułmańską dynastię Sajjidów (1414-1451). W 1556r., pokonując ostatniego sułtana Delhi, miasto zdobył Zahir ad-Din Muhammad Babur, potomek Timura i Czyngis-chana, założyciel imperium Wielkich Mogołów, którzy zaczęli rządzić miastem, a z czasem i Indiami. Z tego czasu pochodzą takie zabytki Delhi jak Czerwony Fort i największy meczet w Indiach, Jama Masjid. Najsławniejsi z Wielkich Mogołów to Akbar (1542-1605), budowniczy nowej stolicy Fatehpur Sikri i Shah Jahan (1592-1666), który kazał dla swojej żony zbudować w Agrze grobowiec Taj Mahal. On też jest twórcą "siódmego miasta Delhi" nazwanego na jego cześć Shahjahanabad. Powszechnie znane jest ono jednak pod nazwą Starego Delhi.
Z czasów sułtanatu Delhi i potem panowania Wielkich Mogołów zachowało się na terenie "Stołecznego Terytorium" wiele ważnych zabytków, skupionych wokół siedmiu większych struktur miejskich (zwanych niekiedy "siedmioma dawnymi miastami Delhi"), które kolejni władcy - najpierw z dynastii niewolniczej, a potem z dynastii Mogołów - budowali w różnych miejscach dzisiejszego Delhi, porzucając budowle wzniesione przez poprzedników. Współczesne Delhi składa się z siedmiu antycznych części (uważa się, że większość mitycznych miast naprawdę istniała):
Imperium Mogołów przetrwało prawie trzy stulecia, choć miało wrogów i było wielokrotnie atakowane. W lutym 1739r. Delhi zostało splądrowane przez wojska szacha Iranu Nadir Szaha, które m.in. wywiozły z miasta słynny Pawi Tron Wielkich Mogołów.
Panowanie muzułmańskie trwało aż do czasu zdominowania Indii przez Brytyjczyków.
W połowie XVIIw. w mieście za zgodą Mogołów rozpoczęła działalność handlową Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska. W wojnach Wielkich Mogołów z południem Indii Brytyjczycy stawali po ich stronie. W tym czasie Delhi uniknęło najazdów. Tylko raz w 1752r. było splądrowane podczas najazdu afgańskiego króla Ahmeda Szaha Durrani (1724-1773).
30 grudnia 1803r. Delhi, pozostające wówczas wciąż jeszcze stolicą podupadającego imperium Wielkich Mogołów, choć nie odgrywające kluczowej roli w skali subkontynentu, zostało zdobyte przez wojska brytyjskie. Zarządca brytyjski pozwolił Wielkim Mogołom zachować tytuły i własność prywatną. W 1857r. podczas powstania sipajów (określenie żołnierzy pochodzenia hinduskiego w służbie państw europejskich, szkolonych i dowodzonych przez Europejczyków) powstańcy wraz z armią bengalską zaatakowali Brytyjczyków i dokonali wśród nich rzezi. Cztery miesiące później Brytyjczycy odbili miasto, ale zdecydowali się przenieść stolicę do Kalkuty. Delhi stało się wówczas czasowo częścią prowincji Pendżab.
Dopiero w 1911r. król Wielkiej Brytanii Jerzy V ponownie przeniósł stolicę do Delhi, aby powstrzymać zabiegi muzułmanów o autonomię. W tym też roku, burząc częściowo Old Delhi (Stare Delhi), Brytyjczycy rozpoczęli na brzegu Jamuny budować New Delhi (Nowe Delhi).
New Delhi zostało zbudowane w latach 1911-1931 według projektu brytyjskich architektów - Edwina Lutyensa (1869-1944) i Herberta Bakera (1862-1946), członków specjalnego Komitetu Urbanistycznego, utworzonego po podjęciu decyzji o przeniesieniu do Delhi stolicy Indii brytyjskich. Komitet miał zadbać o to, by nowa stolica była godna "perły w koronie" imperum brytyjskiego, stanowiąc symbol brytyjskiej potęgi i supremacji. Wyznaczało to ramy, w których musiały się mieścić wszystkie szczegółowe decyzje, w szczególności decyzje co do wyboru i zastosowania symboliki i zapożyczeń z miejscowej architektury hinduskiej, buddyjskiej czy muzułmańskiej.
Herbert Baker jest autorem zespołu budynków Sekretariatu, gmachu Parlamentu (Sansad Bhawan) i bungalowów w otaczającej centrum dzielnicy wybudowanej w stylu miasta - ogrodu. Edwin Lutyens jest twórcą całościowej koncepcji nowej stolicy z siedzibą dla wicekróla i całej administracji imperialnej, obejmującej stworzenie reprezentacyjnego centrum, głównej arterii miasta, wzdłuż której usytuowane są budynki użyteczności publicznej, wytyczenie nowych ciągów komunikacyjnych i handlowych oraz budowę otaczającej centrum dzielnicy mieszkalnej złożonej z 4tys. ceglanych, tynkowanych bungalowów o płaskich dachach.
Realizacja projektu trwała 20 lat, a jej budżet przekroczył 15 mld funtów. 15 lutego 1931r. wicekról Lord Irwin oficjalnie zainaugurował New Delhi, tym samym uznając je oficjalnie za stolicę Indii Brytyjskich. Uroczystości trwały dwa tygodnie i miały imperialną oprawę.
Podczas podziału Indii Brytyjskich na Pakistan i Indie w 1947r., ze strachu przed pogromem ze strony muzułmanów tysiące wyznawców hinduizmu i sikhizmu wywędrowało z Zachodniego Pendżabu i Sindhu do Delhi. Nadal liczba ludzi zjeżdżających z całego kraju do Delhi jest wyższa niż wskaźnik urodzin w mieście.
W 1947r., po uzyskaniu przez Indie niepodległości, New Delhi stało się stolicą Republiki Indii.
Zamach na premiera Indii Indirę Gandhi dokonany przez jej ochroniarzy - sikhów przyczynił się w 1984r. do rzezi wśród wyznawców tej religii. Zginęło 2.700 osób.
Współcześnie miasto boryka się z problemami typowymi dla wielkich aglomeracji trzeciego świata, takimi jak przeludnienie, niskie standardy sanitarne i duże kontrasty w poziomie życia mieszkańców.