Jantar Mantar jest największym i najlepiej zachowanym z pięciu obserwatoriów astronomicznych zbudowanych przez Jai Singha II - obok obserwatoriów w Delhi, Varanasi (częściowo w ruinie), Ujjain (częściowo w ruinie) i Mathurze (niezachowane do naszych czasów).

Budowa została rozpoczęta w 1728r., wkrótce po założeniu miasta. Obserwatorium zlokalizowano w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu maharadży, który znany był z zamiłowania do matematyki, architektury i astronomii. Ośrodek powstał na idealnie płaskim placu, prace prowadzone przy udziale 23 astronomów zakończono w 1738r.

Trzy obserwatoria Singha w Delhi, Jaipurze i Ujjain znane są pod nazwą Jantar Mantar. Obserwatorium w Delhi funkcjonuje pod tą nazwą od ponad 200 lat. W dokumentach archiwalnych Jaipuru tamtejsze obserwatorium występuje pod nazwą "Jantra", która w języku potocznym została zniekształcona do "Jantar". W mowie potocznej często do nazwy jednoczłonowej dodawano drugi, najczęściej nic nie znaczący wyraz do rymu dla nadania emfazy, w tym przypadku "Mantar", stąd nazwa Jantar Mantar.

W obserwatorium w Jaipurze prowadzono badania z zakresu astronomii sferycznej - prowadząc obserwacje nieba, uaktualniając tablice astronomiczne i przewidując zaćmienia. Prace pozwoliły na ustalanie lokalnego czasu i kalendarza. Obserwatorium świadczyło również przepowiednie astrologiczne oraz prognozy meteorologiczne, przepowiadając m.in. monsuny.

Obserwatorium zaprzestało działalności około 1800r. Cześć instrumentów w części zachodniej została zburzona pod budowę świątyni, a w innej części rozpoczęto produkcję armat.

Pierwszą restaurację obiektu przeprowadzono w 1876r. za panowania maharadży Ram Singha II, jednak wszelkich prac zaprzestano po śmierci władcy w 1880r. Na początku XXw. obserwatorium zostało gruntownie odnowione, przeprowadzono całkowitą restaurację wszystkich instrumentów, a zniszczone odbudowano; dodatkowo wykonano wówczas marmurowe inkrustacje instrumentów. Po odzyskaniu przez Indie niepodległości w 1947r. obserwatorium stało się własnością Radżastanu, w 1948r. zostało wpisane na listę zabytków i objęte ochroną, a w 2010r. obiekt został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Obserwatorium składa się z 18 obiektów służących m.in. do ustalania azymutu i pozycji gwiazd, określania dat zaćmień Słońca i wysokości nad poziomem morza. Na terenie obserwatorium znajduje się największy na świecie zegar słoneczny i astrolabium.

Dzisiaj obserwatorium jest głównie atrakcją turystyczną, ale należy pamiętać, że dla Indusów - z uwagi na jego funkcję astrologiczną w ramach myśli wedyjskiej - miało i ma wciąż jeszcze znaczenie religijne.