Jaipur

Fort Amber

Początki miasta Amber (dziś części aglomeracji Jaipur), zwanego niegdyś Amer, sięgają Xw. Od około 1037r. miasto, opanowane przez potężny rycerski klan Kachwahów, zaczęło pełnić funkcję stolicy Radżputów.

Jedną z żon Akbara, trzeciego cesarza imperium Wielkich Mogołów, matką pierwszego syna, Salima, późniejszego cesarza Jahangira, była najstarsza córka radży Amberu Raj Bharmala - Mariam-uz-Zamani, znana też jako Rukmavati Bai, Hira Kunwari, Harkha Bai czy Jodhaa Bhai. Adoptowany wnuk tegoż radży, radża Man Singh I, panujący w latach 1590-1614, pełniący funkcję głównodowodzącego wojsk Akbara i należący do najściślejszego kręgu zaufanych władcy, rozpoczął na miejscu wcześniej istniejących struktur obronnych budowę cytadeli, którą później przez półtora wieku jego następcy - przede wszystkim inny wybitny dowódca wojsk mogolskich, radża Jai Singh I (1611-1667) - rozbudowywali, aż do założenia w 1727r. przez radżę Jai Singha II, w miejscu położonym około 10km na południowy zachód od fortu, nowej stolicy radżpuckiego państwa, od imienia założyciela nazwanego Jaipurem.

Fort, zwany dziś Fortem Amber, zbudowany został w stylu łączącym styl budownictwa hinduskiego z architekturą Mogołów. Jego konstrukcja odznacza się rozmachem, a poszczególne budynki i ich wykończenie świadczą o kunszcie pracujących przy budowie fortu budowniczych i rzemieślników.

W drodze z Jaipuru do Amber mija się spore jezioro, Man Sagar, z pałacem na wodzie. Nieco dalej leży mniejsze jezioro Maota, które dostarczało wodę do fortu, leżącego wyżej.

Z okazji wizyty cesarza Akbara w forcie na sztucznym półwyspie założono ogrody Dil-Aaram Bagh, które stały się podobno jego ulubionym miejscem odpoczynku. W pobliżu fortu, przy północno-wschodnim końcu jeziora Maota, znajduje się też inny zespół ogrodów w stylu perskim - Kesar Kyari Bagh, ogród szafranowy, którego rośliny zostały podobno zasadzone przez maharadżę w XVw.

Fort ma cztery wyraźnie oddzielone dziedzińce, pełniące różne funkcje.

Do pierwszego, największego dziedzińca fortu noszącego nazwę Jaleb Chowk prowadzi Suraj Pol (Brama Słońca), usytuowana od wschodu. Podobno widać przez nią wschodzące słońce, stąd nazwa. Jaleb Chowk po arabsku oznacza miejsce, gdzie gromadzą się wojska. Dziedziniec był miejscem, gdzie dowódca armii odbierał paradę zwycięstwa po powrocie z wygranych bitew, obserwowaną przez kobiety z królewskiej rodziny przez zakratowane okna. Tu też znajdowały się pomieszczenia dla straży przybocznej władcy oraz stajnie. Z dziedzińca można też wyjść bramą zachodnią Chand Pol (Brama Księżyca).

Z Jaleb Chowk do dalszej części pałacu prowadzą szerokie proste schody. Przez bramę Sinh Pol Lion wchodzi się na drugi dziedziniec, gdzie po prawej stronie znajduje się świątynia Sila Dewi, a na wprost Diwan-i-Am - sala audiencji publicznych.

Diwan-i-Am ma kształt platformy podwyższonej czterema stopniami, na której znajduje się 27 kolumn. Zewnętrzne kolumny są podwójne. Zdobienia łączą elementy hinduistyczne i islamskie. Kapitele kolumn są ozdobione głową słonia z podniesioną trąbą, a podstawy elementami roślinnymi.

Wejście do świątyni Sila Dewi prowadzi przez dwuskrzydłową bramę obitą srebrną blachą. Główne bóstwo wewnątrz sanktuarium jest otoczone przez dwa lwy wykonane ze srebra. Według legendy, gdy maharadża Man Singh zabiegał o wsparcie bogini Kali podczas jednej z prowadzonych przez niego kampanii wojennych w Bengalu, bogini, ukazawszy mu się w śnie, rozkazała odzyskać jej posąg leżący na dnie morskim blisko Jessore (obecnie w Bangladeszu) i zainstalować go w świątyni. Po wygranej w 1604r. bitwie maharadża wydobył z morza kamienną płytę, na której było wyrzeźbione imię Sila Dewi i rozpoczął budowę świątyni, w której ostatecznie, po zakończeniu budowy, płyta została umieszczona.

W świątyni Sila Dewi podczas święta Navrathri, trwającego dziewięć dni i obchodzonego dwa razy w roku, składane były niegdyś krwawe ofiary ze zwierząt. Rytuał wykonywany był ósmego dnia świąt w przedniej części świątyni, w obecności rodziny królewskiej, oglądany przez licznie zgromadzonych wiernych. Dopiero w 1975r. zakazano publicznego ofiarowywania zwierząt i ograniczono miejsce tego rytuału tylko do pałacu królewskiego, a w 1980r. ostatecznie całkowicie zakazano krwawych ofiar. Obecnie dopuszczone są tylko dary wegetariańskie, głównie z kwiatów.

Do trzeciego dziedzińca i prywatnych apartamentów władcy, jego rodziny i personelu, prowadzi Ganesha Pol - brama poświęcona hinduistycznemu bogowi Ganeśa, który usuwa wszystkie przeszkody w życiu. Brama jest bogato dekorowana delikatnymi freskami i mozaikami oraz elementami z drobno rzeźbionych ekranów kratowych, zza których żyjące na dworze kobiety mogły oglądać audiencje publiczne w Diwan-i-Am.

Dziedziniec wypełnia ogród Aram Bagh założony przez wspomnianego wyżej Jai Singha, wzorowany częściowo na stylu perskim, częściowo na stylach ogrodów Mogołów. W centrum podzielonego na cztery części ogrodu z geometrycznymi elementami usytuowany jest basen w kształcie gwiazdy z fontanną. Woda w ogrodzie jest prowadzona kaskadami z otaczających pałaców Sukh Niwas i Jai Mandir.

Na lewo od Ganesha Pol stoi dwupoziomowy kompleks pałaców Jai Mandir (poziom dolny) - Jas Mandir (poziom górny), zbudowany w 1623r.

Jai Mandir był wykorzystywany jako Diwan-i-Khas - sala audiencji prywatnych. Pałac ten nazywany jest także Shish Mahal (Szklany Pałac, Pałac Luster), ponieważ jego ściany i sufity są w całości pokryte intarsjami z luster i kolorowego szkła, sprowadzonego z Belgii. Lusterka są wypukłe, otoczone konstrukcjami z kolorowych folii i farby oraz pokryte jasnym brokatem, co wzmacniało światło świec używanych wówczas w nocy. Po zmroku płomień świecy odbijający się w maleńkich lustrach osadzonych w suficie Shish Mahal przekształcał go w rozgwieżdżony nieboskłon.

Jas Mandir jest także bogato dekorowany, a w skomplikowanych wzorach kwiatowych ze szkła umieszczone jest podobno zaklęcie. Z okien roztacza się piękny widok na jezioro, otaczające wzgórza i inne fragmenty fortu. W pałacu funkcjonowała szczególna klimatyzacja, chłodzenie osiągano na dwa sposoby. Jeden polegał na tym, że łukowe otwory pokrywano aromatyczną trawą, którą zwilżano okresowo wodą, co dawało chłód i miły zapach w pomieszczeniach. Drugi sposób wykorzystywał krążenie wody, która następnie spływała do ogrodu Aram Bagh w specjalnych kanałach umieszczonych w podłodze pałacu.

Naprzeciwko Jai Mandir stoi budynek znany jako Sukh Mahal lub Sukh Niwas. Prowadzą do niego drzwi z drzewa sandałowego z intarsjami marmurowymi. W tym budynku także utrzymywana była niska temperatura dzięki przepływającej przez otwarty kanał wodzie chłodzącej pomieszczenie, a następnie spływającej do ogrodu.

Na południu czwartego dziedzińca znajduje się pałac Man Singha I, będący najstarszą częścią kompleksu. Budowa tego pałacu trwała 25 lat i została zakończona w 1599r. W centralnym punkcie dziedzińca stoi kolumnowy pawilon Baradhari, który służył jako miejsce spotkań na świeżym powietrzu, występów artystów itp. Pokoje na parterze i piętrze zdobią freski i kolorowe kafelki. Na piętrze znajduje się "zenana", najmniej dostępna część kompleksu pałacowego. Mieszkały tam kobiety z rodziny królewskiej, w tym żony władcy i jego konkubiny, damy dworu, a także personel żeński. Apartamenty noszą wyraźne piętno architektury Mogołów, z ekranami i balkonami, zapewniającymi przestrzeganie reguły "purdah".

(Źródło: a41.pl, en.wikipedia.org)