Ubiór w Indiach

Sari

Sari (także pisane saree) znane jest pod różnymi nazwami w rozmaitych językach indyjskich: w hindi, gudżarati i marathi znane jest jako sari, w kannada jako seere, w telugu jako cheera i w tamilskim jako podavai.

Sari jest pasem jedwabnego lub bawełnianego materiału długości 5-10 m, którego się nie zszywa. Najczęściej jest zakładane na halkę, zwaną lehenga lub ghagra w północnych Indiach czy pavada lub pavadai na Południu, wraz z krótką bluzeczką choli.

Słowo sari wyewoluowało od śāṭikā, wymienianego w najwcześniejszej literaturze hinduistycznej jako strój kobiecy. Sari lub śāṭikā rozwinęło się z trzyczęściowego kompletu składającego się z antarīya - dolnej części garderoby, uttarīya - cienkiej chusty noszonej od prawego ramienia do lewego ramienia lub na głowie oraz stanapaṭṭa - opaski na piersi. Ten kompletny trzyczęściowy strój, znany jako poshak, jest wspomniany w sanskryckiej i buddyjskiej literaturze w VI w.p.n.e.

Powszechnie przyjmuje się, że zawinięte szaty podobne do sari na dolną część ciała, a czasem szale lub szaliki podobne do uttarīya na górną część ciała, były noszone przez indyjskie kobiety od dawna, a w obecnej formie od setek lat.

Sari po raz pierwszy zostało wymienione w Rygwedzie, a w Mahabharacie piękna księżniczka Draupadi broni się przed próbującym ją rozebrać mężczyzną, błagając bóstwa o pomoc, a te sprawiają, że materiał jej sari wydłuża się w nieskończoność, nie pozwalając, by została naga.

Jedno z najwcześniejszych przedstawień ubioru drapowanego jak sari pochodzi z I w.p.n.e. Północnoindyjska terakota przedstawia boginię w sari, owijającym ciasno każdą jej nogę z osobna. Ten wyszukany sposób okrywania ciała najprawdopodobniej został zapoczątkowany przez starożytne tancerki z indyjskich świątyń, które dzięki owijaniu materiału w sposób przypominający dzisiejsze spodnie zapewniały sobie swobodę ruchów dowolnej części ciała przy jednoczesnym zachowaniu standardów skromności odzienia.

Starożytne sanskryckie dzieło Kadambari autorstwa Banabhatty i starożytna poezja tamilska opisują kobiety w wykwintnych draperiach lub sari, które odsłaniały śródpiersie. W różnych okresach różnie podchodzono do kwestii odsłaniania pępka. W starożytnej tradycji indyjskiej i Natya Shastra (traktat opisujący taniec i strój) pępek Najwyższej Istoty jest uważany za źródło życia i kreatywności, stąd pępek ma być pozostawiony odkryty. Natomiast pisarze Dharmasastry stwierdzili, że kobiety powinny być ubrane tak, aby pępek nigdy nie stał się widoczny, przez co przez pewien czas odsłanianie pępka stało się tabu i był on ukrywany.

Ideałem piękna w starożytnych Indiach była kobieta o wąskiej talii i okrągłym biuście oraz biodrach. Sari zdawało się być odzieniem idealnie podkreślającym te proporcje - eksponowało talię, która w otoczeniu materiałowych draperii na biuście i biodrach zdawała się być niezwykle wąska. Czasem talię owijano ciasno dodatkowym pasem materiału, dzięki czemu krągłość bioder była jeszcze bardziej podkreślona.

Szyte ubrania trafiły do Indii wraz z muzułmanami. Hindusi odnosili się do nich z wielką niechęcią, gdyż wierzyli, że wszelkie odzienie przekłute igłą jest nieczyste. Powszechnie uważa się, że dzisiejsza indyjska halka, zwana ghagra oraz bluzeczka choli, które współczesne kobiety indyjskie zakładają pod sari, pojawiły się w Indiach wraz z kolonizacją tego kraju przez Brytyjczyków. Rosnąca liczba kobiet klasy średniej z początków XX w. ochoczo adoptowała na swój użytek europejski styl ubioru, stąd obecność w dzisiejszym sari obcisłej bluzeczki z rękawkiem oraz halki. W tamtym czasie bardzo modne były również sari wykonane z prześwitującego szyfonu. Niektóre z żon ówczesnych władców Indii odziewały się nawet w sari wykonane przez paryskich projektantów.

Sari są tkane z jednym gładkim końcem, dwoma długimi ozdobnymi obramowaniami biegnącymi przez całą długość sari i dekoracyjnym obramowaniem o długości ok. 0,3-1m na drugim końcu (pallu, pallav, aanchal, seragu lub paita, w zależności od języka), przerzucanym przez ramię.

W dawnych czasach sari były tkane z jedwabiu lub bawełny. Bogaci mogli sobie pozwolić na drobno tkane sari z jedwabiu, biedni nosili grubo tkane bawełniane sari. Wszystkie były tkane ręcznie.

Proste, ręcznie tkane sari mieszkańców wsi były często ozdobione kratką lub paskami wplecionymi w tkaninę. Niedrogie sari były również ozdobione drukiem blokowym przy użyciu rzeźbionych drewnianych bloków i barwników roślinnych lub ręcznym barwieniem, znanym w Indiach jako bhandani.

Droższe sari miały wyszukane geometryczne, kwiatowe czy figuratywne ornamenty lub brokaty tworzone na krośnie jako część tkaniny. Czasami nici osnowy i wątku były barwione, a następnie tkane, tworząc wzory ikkat. Czasami nici o różnych kolorach były wplatane w tkaninę podstawową we wzory; zdobione obramowanie, wyszukane pallu i często małe powtarzające się akcenty w samej tkaninie, nazywane buttis lub bhuttis (pisownia jest różna). W przypadku fantazyjnych sari wzory te, nazywane zari, mogły być tkane złotą lub srebrną nicią.

Czasami sari po utkaniu były dekorowane różnymi rodzajami haftów: resham - wykonanym przy użyciu kolorowych jedwabnych nici, zardozi - z wykorzystaniem złotych i srebrnych nici, a czasami pereł i kamieni szlachetnych. Tanie, nowoczesne wersje haftu zardozi wykonywane są z syntetycznych nici metalicznych i imitacji kamieni, takie jak sztuczne perły i kryształy Swarovskiego.

W dzisiejszych czasach sari są coraz częściej tkane na mechanicznych krosnach i wykonane ze sztucznych włókien, takich jak poliester, georgette i charmeuse, nylon czy rayon, nie wymagających krochmalenia ani prasowania. Są one drukowane maszynowo lub tkane w proste wzory, ozdobione niedrogim maszynowym wykończeniem frędzlami, zwanym punchra.

Ręcznie tkane i ręcznie zdobione sari są naturalnie znacznie droższe niż maszynowe imitacje. Podczas gdy cały rynek ręcznego tkactwa gwałtownie zmalał, ręcznie tkane sari są nadal popularne na weselach i innych uroczystych i formalnych okazjach. Najbardziej preferowanym kolorem dla ślubnych sari jest czerwony.

Z powodu ostrych skrajności temperatur na subkontynencie indyjskim sari spełnia zarówno rolę praktyczną, jak i dekoracyjną. Nie tylko ogrzewa w zimie i chłodzi w lecie, ale jego luźny krój jest preferowany przez kobiety, które muszą mieć swobodę ruchu podczas wykonywania obowiązków. Z tego powodu sari jest strojem dla np. hostess linii lotniczych Biman Bangladesh Airlines i Air India czy bangladeskich dziennikarek. Sari są noszone jako uniformy przez żeński personel hotelowy wielu pięciogwiazdkowych luksusowych hoteli w Indiach, Sri Lance i Bangladeszu. Podobnie polityczki wszystkich trzech krajów noszą sari w sposób profesjonalny; w Bangladeszu zazwyczaj z bluzką z długim rękawem, zakrywając przy tym talię; niektóre polityczki łączą sari z hidżabami lub szalami; większość posłanek w parlamencie Sri Lanki nosi sari.

Ubiór może być drapowany na wiele sposobów (stylów). Istnieje ponad 80 odnotowanych sposobów noszenia sari, które zdradzają, z jakiej części subkontynentu pochodzi nosząca je kobieta. Ma sprawić, by kobieta wyglądała jak ideał, wyszczuplać talię, a podkreślać krągłość bioder i piersi. Dawniej wierzono, że przekłute materiały są nieczyste, dlatego tradycyjnie tkaninę upinało się bez użycia choćby jednej szpilki. W dzisiejszych czasach hinduski pomagają sobie właśnie szpilką czy agrafką, by mieć pewność, że raz ułożone sari nie sprawi im niespodzianki spadając, bo ten kupon materiału nie ma haftki, guziczka - zupełnie nic, jest absolutnie gładki.

Ṛta Kapur Chishti, historyk sari i uznany badacz tkanin, w swojej książce Saris: Tradition and Beyond udokumentowała 108 sposobów drapowania sari w czternastu stanach: Gujarat, Maharashtra, Goa, Karnataka, Kerala, Tamil Nadu, Andhra Pradesh, Odisha, West Bengal, Jharkhand, Bihar, Chhattisgarh, Madhya Pradesh i Uttar Pradesh.

Z kolei francuska antropolog kultury i badaczka sari Chantal Boulanger skategoryzowała drapowanie sari w następujących kategoriach:

• Nivi sari - styl najbardziej popularny, pierwotnie noszony w regionie Deccan, gdzie istniał w dwóch wersjach - podobnej do nowoczesnego nivi i drugiej, z przednimi plisami schowanymi z tyłu.

  Jest jednym z najprostszych do udrapowania, ale wymaga spełnienia istotnych warunków wstępnych - dopasowania bluzki, halki i obuwia oraz przygotowania kilku agrafek. Drapowanie zaczyna się od jednego końca sari wsuniętego w pas halki. Materiał jest owijany wokół dolnej części ciała raz, a następnie ręcznie zbierany w równe plisy poniżej pępka. Plisy są wsunięte w pas halki. Tworzą one wdzięczny, dekoracyjny efekt, który poeci porównują do płatków kwiatu. Po jeszcze jednym owinięciu wokół talii luźny koniec (pallu) jest drapowany przez ramię po przekątnej przed tułowiem. Jest noszony przez prawe biodro do lewego ramienia, częściowo odsłaniając talię. Pępek może być odsłonięty lub ukryty poprzez dostosowanie pallu, w zależności od sytuacji społecznej. Pallu może wisieć swobodnie, może być schowany w talii lub być używany do zakrycia głowy czy szyi przez drapowanie go przez prawe ramię. Niektóre style nivi są noszone z pallu drapowanym od tyłu w kierunku przodu, przechodzącym z tyłu nad prawym ramieniem z jednym rogiem schowanym przez lewe biodro, obejmującym tors/talię.

  Nivi sari zostało spopularyzowane przez obrazy Raja Ravi Varma. Na jednym z jego obrazów subkontynent indyjski został pokazany jako matka nosząca płynące nivi sari.

• Bihar, Uttar Pradesh, Gujarati, Rajasthani - noszony podobnie do stylu nivi, ale z luźnym końcem pallu umieszczonym z przodu, dlatego ten styl jest znany jako sidha anchal lub sidha pallu. Po schowaniu w plisach, podobnie jak w stylu nivi, luźny koniec jest brany z tyłu, drapowany przez prawe ramię i przeciągany w poprzek, aby być zabezpieczonym z tyłu. Ten styl jest również noszony przez Hindusów z Punjabi i Sindhi.
• Tant - tradycyjne bengalskie sari, wyróżniające się lekkością i przejrzystością. Uważa się, że jest to najwygodniejsze sari dla gorącego i wilgotnego klimatu na subkontynencie indyjskim. Tant noszony jest z pojedynczą plisą pudełkową, gdzie sari jest owinięte w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara wokół talii, a następnie drugi raz z drugiego kierunku. Luźny koniec jest dużo dłuższy i idzie wokół ciała przez lewe ramię. Pozostaje wystarczająco dużo materiału, aby przykryć również głowę. Typowe tant sari charakteryzuje się grubym obramowaniem i dekoracyjnym pallavem, drukowanym, ręcznie malowanym lub haftowanym z wykorzystaniem różnych motywów kwiatowych, słonecznych i innych (np. trzmiel, pałac królewski, półksiężyc, girlanda księżyców, rybia łuska, słoń, błękitne niebo, klejnot, spirala, gwiazda), a ostatnio nawet sztuki nowoczesnej.

  Tkanie tant sari jest słynnym i starym rzemiosłem Bengalu. Tradycyjna sztuka tkania jamdani, uważana za najlepszą odmianę tant sari, została wpisana przez UNESCO na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości.

• Himalaje - Tradycyjną formą wełnianego sari noszonego w Himachal Pradesh jest kulluvi pattu, podobna odmiana jest również noszona w Uttarakhand.
• Nepal - Tradycyjne newari sari drapuje się składając je na długość poniżej kolana, pallu jest związany wokół talii i spada od pasa do kolana, szal jest wiązany w poprzek klatki piersiowej poprzez zawijanie go z prawego biodra i z powrotem i jest przerzucany przez ramiona. Sari są noszone z bluzką, która jest grubsza i kilkakrotnie wiązana z przodu. Społeczność Bhojpuri i Awadhi nosi sari sidha pallu tak jak Gujrati. Społeczność Mithila ma swoje własne tradycyjne draperie, ale dziś są one rzadkie i większość sari jest noszona z pallu z przodu lub w stylu nivi. Starsze kobiety ze społeczności Rajbanshi tradycyjnie noszą swoje sari bez choli i związane pod szyją.
• Nav-vari - styl popularny w Maharashtra i Goa. Sposób drapowania sari jest bardzo podobny do układania męskiego Maharashtrian dhoti, choć istnieje wiele regionalnych i społecznych różnic. Styl noszony przez kobiety braminów różni się od stylu Marathów. Obecnie styl ten stał się bardzo sławny dzięki indyjskiemu kinu i jest trendy na maharasztańskich weselach.
• Madisar - typowy sposób noszenia sari przez tamilskie braminki. Sari i styl wiązania pochodzi ze starożytnych Indii. Ten styl wiązania o nazwie koshavam, czyli przechodzący między nogami, wzorowany jest na typowym stylu używanym przez mężczyzn. Tradycyjny madisar wymaga sari o długości 9 jardów (ok. 8,3 m), w przeciwieństwie do obecnej nowoczesnej wersji, która wymaga długości 6 jardów (ok. 5,5 m). Różne tamilskie grupy etniczno-religijne noszą madisar w różny sposób. Iyers drapują pallu przez prawe ramię, podczas gdy Iyengars przez lewe ramię. W dawniejszych czasach tamilskie braminki są zobowiązane do stosowania madisar po ślubie. Współcześnie madisar prawie nie jest noszony jako codzienne ubranie, chociaż kobiety drapują w ten sposób sari na wybranych uroczystych okazjach i ceremoniach religijnych, np. ceremonia ślubna, seemantham (ceremonia religijna przeprowadzana w przypadku pierwszej ciąży), puja i ceremonie śmierci. Tradycyjnie pierwszy madisar, jaki nosi kobieta jest bordowy lub czerwony, obecnie jest noszony w innych kolorach.
• Pin kosuvam - tradycyjny styl Tamil Nadu.
• Brahmika sari - styl wprowadzony w Bengalu przez reformatorkę społeczną Jnanadanandini Devi po jej pobycie w Bombaju w 1870r., gdzie przebywała w europejskich kręgach i częściowo dostosowała się do angielskich zwyczajów. Ta zmiana roli społecznej wymagała od niej odpowiedniego ubioru, dla którego tradycyjny bengalski styl noszenia sari stał się zbyt nieporęczny. Improwizowała na temat stylu sari noszonego przez kobiety Parsi i Gujarati. Stworzyła swój własny styl drapowania pallu przez lewe ramię - w przeciwieństwie do stylu Parsi - tak, że prawa ręka pozostawała wolna.
• Kodagu (lub kodava attire, coorgi) - styl ograniczony do pań pochodzących z okręgu Kodagu w Karnatace. Unikalny, nie naśladowany nigdzie indziej sposób drapowania, niezmienny od czasów jego powstania, polega na tworzeniu plis z tyłu zamiast z przodu, a luźny koniec sari jest drapowany od tyłu do przodu przez prawe ramię i przypięty do reszty sari. Wraz z sari kobiety noszą również kawałek materiału na głowie zwany vastra. Sari w stylu kodagu są zazwyczaj ozdobione butami i skarpetkami.

  Pochodzenie stylu związane jest z mitologiczną opowieścią o wielkim mędrcu Agasthya i jego żonie Cauvery. Legenda głosi, że Cauvery przekształciła się w rzekę, aby służyć ludziom. Mędrzec Agasthya starał się jak mógł, aby powstrzymać swoją żonę, w wyniku czego plisy jej sari przesunęły się.

• Gobbe seere - noszony przez kobiety w Malnad lub Sahyadri i centralnym regionie Karnataki w domu lub na zewnątrz, a także na formalne okazje, w zależności od użytego sari o długości 8 jardów (ok. 7,3 m). Styl polega na utworzeniu pasa w talii, utrzymującego dolną drapowaną część oraz zawiązaniu węzła na prawym górnym ramieniu, utrzymującego pallu.
• Kacche - stosowany w Karnataka, występuje w kilku wersjach: hora kacche, melgacche, vala kacche lub olagacche i hale kacche. Plisy tego stylu przechodzą przez nogi i są schowane z tyłu, co pozwala na swobodny ruch przy jednoczesnym zakryciu nóg.
• Kerala sari - noszone w Kerali, stanie w południowo-zachodnich Indiach, zazwyczaj wykonane z niebielonej bawełny, ozdobione złotymi lub kolorowymi paskami i/lub obramowaniami. To ubiór, który ściśle przypomina mundum neriyathum, chociaż nie jest nim według klasycznej definicji, ponieważ współcześnie często składa się z jednego kawałka tkaniny.

  Tradycyjne mundum neriyathum jest zachowaną formą starożytnego sari, która zakrywała tylko dolną część ciała, określanego jako śāṭikā w literaturze hinduskiej, buddyjskiej i dżinijskiej. W mundum neriyathum najbardziej podstawowym tradycyjnym elementem jest mundu czyli dolna szata - zachowana forma dolnej szaty starożytnego ubrania określanego jako antarīya, w języku malajalam nazywana tuṇi (tkanina). Nēriyatu jest nowoczesną adaptacją uttarīya.

  Zachowane średniowieczne malowidła ścienne w Kerala przedstawiają istnienie trzech stylów odzieży noszonej przez kobiety. Obejmują one jednoczęściowy mundum, jednoczęściowe sari z nakładającymi się plisami przypominającymi styl nivi i dwuczęściowy mundum neriyathum, który ostatecznie wyewoluował w to, co jest obecnie znane jako kerala sari.

  Mundum neriyatum jest wykonany z ręcznie tkanej bawełny, tradycyjnie biały lub kremowy w kolorze i składa się z dwóch kawałków materiału, które mają kolorowy pasek na granicy znany jako kara. Mundu jest noszony poniżej pępka i wokół bioder, podobnie jak mundu noszone przez mężczyzn w Kerali. W tradycyjnym stylu jeden koniec nēriyatu jest schowany wewnątrz pavady lub halki, a pozostały długi koniec jest noszony z przodu tułowia. W nowoczesnym stylu nēriyatu jest noszony na bluzce, sięgającej powyżej kości piersiowej, pasującej do koloru obramowania lub kary. Nēriyatu zakłada się po przekątnej od prawego biodra do lewego ramienia i w poprzek talii, częściowo ją odsłaniając. Pozostały luźny koniec zwisa z lewego ramienia, przypominając nivi sari. Mundum neriyatum jest krochmalone przed udrapowaniem.

  Mundum neriyatum jest noszony jako codzienny strój, a także jako odrębny strój na uroczyste okazje, w którym to przypadku kara jest zdobiona kulturowymi elementami. Podczas keralitańskiego święta Onam kobiety w każdym wieku noszą mundum neriyathum i biorą udział w tańcu ludowym przeznaczonym tylko dla kobiet zwanym kaikottikalli. Mundum neriyatum na uroczystą okazję ma szerokie obramowania lub hafty nazywane kasavu, często wykonane złotymi nićmi. Kolor bluzki mundum neriyathum na tę okazję zależy od wieku i stanu cywilnego kobiety. Młode niezamężne dziewczyny noszą bluzki w kolorze zielonym, natomiast zamężne matki w średnim wieku noszą czerwone bluzki.

• Kunbi (lub denthli) - styl stosowany przez rdzennych mieszkańców Goa - Gaudas i Kunbis. Ta forma drapowania powstaje poprzez zawiązanie węzła w tkaninie poniżej ramienia, a pasek materiału, który przecina lewe ramię, jest zapinany na plecach.
• Czador-mekhela - styl noszony w Assam, bardzo różny w pochodzeniu od sari z Indii kontynentalnych. Pierwotnie były to cztery pojedyncze kawałki tkaniny znane jako riha-mekhela, kokalmora i czador/murot mora gamusa, obecnie jest to zazwyczaj dwuczęściowy strój zwany czador mekhela.

  Dolna część, drapowana od pasa w dół, nazywana jest mekhela. Jest to szeroka, cylindryczna tkanina, składana w jedną lub dwie zakładki, aby dopasować ją do talii i schować. Plisy są składane w prawo i zwykle są mniej liczne w przeciwieństwie do plis sari, składanych w lewo. Do ślubu dziewczęta noszą mekhela od pasa w dół, po ślubie jest wiązana na biuście. Dawniej do wiązania i utrzymywania mekheli wokół talii używana była kokalmora. Obecnie sznurki nigdy nie są używane, chociaż często używa się halki ze sznurkiem.

  Górna część zwana czadorem to długi kawałek materiału, którego jeden koniec jest schowany w górnej części mekheli nad pępkiem, a reszta jest owinięta wokół klatki piersiowej i pleców. Drugi koniec czadoru jest schowany na brzuchu po wykonaniu kilku plis. Z czadorem często nosi się dopasowaną bluzkę.

  Tradycyjnie w przeszłości inny element garderoby zwany riha był noszony jako czador lub jako element wewnętrzny pod czadorem. Riha to wąska chusta na klatkę piersiową, inaczej noszona przez młode dziewczęta, inaczej przez zamężne kobiety. Niezamężne dziewczęta nosiły riha od klatki piersiowej do pasa, podczas gdy zamężne kobiety - owijając się nią wokół ramion. Styl noszenia riha pod czadorem wśród zamężnych kobiet wskazuje, że riha jest znacznie starsza. Riha jest nadal noszona jako część assamskiej sukni ślubnej oraz podczas tradycyjnych świąt i uroczystości.

  Ozdobne wzory na czadory mekhela są tradycyjnie tkane, nigdy nie drukowane. Czasami tkany wzór zwany paari jest zszywany wzdłuż boków czadoru lub wzdłuż dolnej części mekheli. Wzory obejmują motywy zwierząt, ptaków, postaci ludzkich, kwiatów i pnączy, diamentów i geometrycznych kształtów, zjawisk niebieskich.

• Innaphi - styl odzieży noszony w Manipurze, noszony z trzema zestawami odzieży znanymi jako innaphi viel, chustą phanek i choli z długimi rękawami. Jest on nieco podobny do stylu odzieży noszonej w Assam.
• Jainsem - styl ubrania noszony w Khasi, składający się z kilku kawałków materiału, nadających ciału cylindryczny kształt.

W 2017r. powstał projekt non-profit The Sari Series, będący cyfrową antologią dokumentującą regionalne indyjskie draperie sari, dostarczając ponad 80 krótkich filmów na temat tego, jak-drapować różne style.

Ghunghat

Ghunghat (ghunghta, ghumta, orhni, laaj, chunari, jhund, kundh) jest nakryciem głowy lub chustą, noszonym głównie na subkontynencie indyjskim przez niektóre zamężne kobiety hinduskie, dżinijskie i sikhijskie w celu zakrycia głowy, a często także twarzy. Generalnie jako ghunghat służy zazwyczaj luźny koniec sari (pallu), przeciągany przez głowę i twarz lub dupatta.

Słowo ghunghat lub ghunghta pochodzi od avagunthana, oznaczającego welon, ukrycie, płaszcz i pelerynę oraz oguntheti/oguṇthikā, oznaczającego przykrycie, zasłonięcie i ukrycie.

Zasłanianie kobiet, co stało się znane jako ghunghat, było praktykowane od starożytnego okresu Indii.

Zasłona ghunghat ewoluowała od starożytnej avagunthana. Wczesna literatura sanskrycka posiada szeroki słownik określeń dla welonów używanych przez kobiety: avagunthana - peleryna, uttarīya - welon na ramiona, adhikantha pata - welon na szyję, sirovas tra - welon na głowę. Pewna część społeczeństwa z I w.p.n.e. wyraźnie opowiadała się za używaniem welonu przez kobiety zamężne.

W Ramajanie Valmikiego (V/I w.p.n.e.) książę Rama prosi swoją żonę Sitę o odsłonięcie się, aby zgromadzeni mieszkańcy Ayodhyi mogli przyjrzeć się im przed udaniem się na wygnanie do lasu; nie ma wzmianki o tym, że Sita po tym incydencie ponownie się zasłoniła. Pod koniec eposu, słysząc wieść o śmierci Ravany, jego królowe oddając się lamentom wybiegają na zewnątrz bez swojej avagunthany, a główna królowa Mandodari otaczając jego zwłoki mówi: Dlaczego nie gniewacie się, widząc mnie, jak zrzucając welon, wychodzę pieszo przez bramę miasta? Patrzcie na wasze żony, które zrzuciły swoje zasłony. Dlaczego się nie gniewacie, widząc je wszystkie wychodzące z miasta? Tak więc, godne uwagi jest to, że królewskie kobiety unikały publicznego spojrzenia, a od welonu oczekiwano, że będzie noszony tylko przez mężatki.

W Ramajanie znajduje się najwcześniej poświadczone słowo laaj (sanskryt: lajja - skromność, honor, wstyd). W tym wypadku zasłanianie oznacza dosłownie "zachować (swoją) skromność, wstyd i honor". Słowo lajjaavaguNThanaan, opisuje Mandodari; nie jest jednak jasne, czy odnosi się ono do zasłaniania twarzy.

Bhāsa (I/IIw.) w Pratimānātaka opisuje w kontekście avagunthana, że panie mogą być widziane bez żadnej winy [dla zainteresowanych] w sesji religijnej, w uroczystościach małżeńskich, podczas klęski i w lesie.

W buddyjskiej literaturze Lalitavistara Sūtra (IIIw.) młoda panna młoda Yasodharā sprzeciwiła się przestrzeganiu zasłaniania (oguntheti/oguṇthikā) przed szanowaną starszyzną. Zostało to wzięte za oznakę nieskromności i samowoli, ludzie krytykowali ją i plotkowali. Gdy się o tym dowiedziała, Yasodharā przyszła przed zgromadzony sąd i broniła się w długiej wypowiedzi: Te, których myśli nie mają pokrycia, nie mają wstydu ani przyzwoitości, ani żadnej cnoty, te, które plotkują, mogą się okryć tysiącem szat, a jednak chodzą po ziemi nagie. Ale te, które zasłaniają swoje umysły, kontrolują swoje zmysły i nie myślą o nikim innym, jak tylko o swoim mężu, dlaczego miałyby zasłaniać swoje twarze? Teściowie Yasodharā byli zachwyceni dumnym stwierdzeniem synowej i podarowali jej dwie białe szaty pokryte klejnotami. Lalitavistara Sūtra odzwierciedla zmieniające się czasy i próbę przeciwdziałania przez buddystów rosnącej praktyce zasłaniania, gdyż we wczesnej buddyjskiej literaturze nie ma wzmianki o tej kwestii.

W Abhijñānaśākuntalam autorstwa Kālidāsy (IV/Vw.), kiedy bohaterka przybywa do pałacu króla Duhsanty, chcąc objąć status żony, król najpierw zauważa: Kā svid avagunthanavati? (Kim jest ta zasłonięta?) i natychmiast wzbrania się, by na nią spojrzeć, ze słowami: Anirvarnaniyam parakalatram (Żona innego nie jest do oględzin). To w dużej mierze wskazuje, że avagunthana była oznaką i stanowiła szatę mężatki.

Indyjski dramaturg Śūdraka (Vw.), autor sanskryckiego dramatu Mṛcchakatika, wspomina, że niektóre kobiety nosiły welon avagunthana, jednak nie był on używany przez kobiety codziennie i o każdej porze. Zakładały go na specjalne okazje, takie jak ślub lub w czasie wyjścia. Śūdraka zauważa, że od zamężnej kobiety oczekiwano założenia welonu podczas poruszania się w miejscach publicznych. Może to wskazywać, że dla niezamężnych kobiet zakładanie welonu nie było konieczne.

W Mṛcchakatika matka kurtyzany Vasantaseny, otrzymawszy ozdoby dla swojej córki od bogatego zalotnika, prosi córkę, aby jechała w powozie przyozdobionym ornamentami i aby założyła swój welon avagunthana. Instrukcję tę przyjmuje się jako oznaczającą, że kurtyzana, która przyjęła zalotnika, musiała publicznie używać welonu podobnie jak kobiety zamężne. Na końcu sztuki, gdy Vasanthasena zostaje legalnie poślubiona, otrzymuje tytuł vadhūśabda oznaczający "tytuł panny młodej" jednocześnie z welonem vasantasenām avagunthya oznaczającym "znak honorowego małżeństwa". W tej samej literaturze służąca kurtyzany Madanika poślubia swojego kochanka Sarvilakę. Jej nowy mąż mówi do niej, że osiągnęła to, co jest trudne do zdobycia: vadhūśabda avagunthanam co oznacza "tytuł i welon panny młodej".

Północnoindyjski cesarz Harsh (VIIw.) w Nāgānanda i Priyadarśikā wyraził w ogólny sposób, że panny nie będą nosić welonu; zakładano go dopiero po ślubie.

Welon został określony terminem avagunthana w dziele klasycznej poezji sanskryckiej Śiśupālavadha i prozatorskim romansie Dashakumaracharita (VII/VIIIw.).

Według Sankary (VIIIw.) panie z miasta Sthanvisvara zakrywały swoje twarze welonem.

W zbiorze indyjskich legend, baśni i opowieści ludowych Kathāsaritsāgara autorstwa kaszmirskiego pisarza Somadevy Bhatta (XIw.) bohaterka w opowieści Ratnaprabhā protestuje: Uważam, że ścisłe odosobnienie kobiet jest głupotą spowodowaną zazdrością. Nie ma z tego żadnego pożytku. Kobiety o dobrym charakterze są strzeżone tylko przez swoją własną cnotę i nic więcej.

Racjonalny sprzeciw wobec zasłaniania i odosobnienia ze strony uduchowionych pań spowodował, że system ten stał się niepopularny przez kilka stuleci. Nie ma dowodów na to, że duża część społeczeństwa przestrzegała ścisłego zasłaniania aż do okresu średniowiecza.

Pod islamskim Imperium Mogołów przyjęto różne aspekty zasłaniania i odosobnienia kobiet, takie jak koncepcja purdah (religijna i społeczna praktyka odosobnienia kobiet, obejmująca fizyczną segregację płci i wymóg zakrywania ciała) i zenana (wewnętrzna część domu, zamieszkana przez kobiety), częściowo jako dodatkowa ochrona dla kobiet. Purdah stała się powszechna w XV/XVIw. Wysoce krytyczny wobec tej praktyki był sikhizm, ówczesny guru potępił ją oraz odrzucił odosobnienie i zasłanianie kobiet.

Na początku XXw. kobiety z klasy królewskiej i arystokratycznej jako pierwsze porzuciły ścisłe zasłanianie się w miejscach publicznych, jednakże głowa pozostała luźno zasłonięta ze względu na wrażliwość na ten zwyczaj w zmieniających się czasach. Inne klasy wkrótce poszły w ich ślady, choć w niektórych częściach Indii zwyczaj utrzymywał się aż do lat 40.

Zasłanianie twarzy stopniowo zanikało i jest dziś ograniczone głównie do części obszarów hinduskojęzycznych. W 2004r. India Human Development Survey (IHDS) stwierdził, że 55% kobiet w Indiach praktykuje jakąś formę ghunghat, większość z nich w stanach hinduskojęzycznych. Badanie wykazało, że niektóre kobiety zakrywają twarz w pełni, ale dla innych częściowe zakrycie twarzy jest bardziej ukłonem w stronę przyzwoitości.

W ghunghat kobieta zasłania twarz przed wszystkimi mężczyznami, z którymi jest spokrewniona przez małżeństwo, starszymi od jej męża. Efektem ghunghat jest ograniczenie interakcji młodej kobiety ze starszymi mężczyznami.

Hinduska panna młoda z pełnym welonem podczas ceremonii ślubnej w Jaipur, Radżastan

Współcześnie zwyczaj zakrywania twarzy praktykowany jest podczas ceremonii ślubnej. Panna młoda nosi welon podarowany przez rodziców. Później, w trakcie ceremonii, teściowa zakrywa jej twarz ghunghatem; nosi ona zatem jednocześnie welon podarowany przez rodziców i ten od teściów, co symbolizuje jej przejście z ochrony jednego gospodarstwa domowego do drugiego.

Muh dikhai (devanagari: pierwsze spojrzenie) to ceremonia po ślubie, podczas której panna młoda zostaje formalnie przedstawiona krewnym i dalszej rodzinie pana młodego. Ceremonia odbywa się po przybyciu panny młodej do jej nowego domu. Każdy członek rodziny podnosi swój welon, patrzy na pannę młodą i daje jej prezent powitalny. Po tej ceremonii panna młoda przestrzega pełnego zawoalowania przez następne kilka miesięcy lub do czasu, gdy teściowie doradzą jej odsłonięcie.

Dhoti to tradycyjny strój męski noszony w Indiach, składający się z upiętego w pasie pasa jedwabnego lub bawełnianego materiału długości 4-5 m i około 1 m szerokości. Dhoti występuje zwykle w jasnych kolorach - białym, szarym, jasnobrązowym, żółtym itp. Kolor szafranowy zarezerwowany jest dla mnichów żyjących w celibacie.

Lungi to męski strój, wywodzący się z Bengalu, noszony również w Indiach i Birmie, gdzie nosi nazwę longyi. Standardowe lungi ma 115-120 cm długości i 200 cm szerokości. W przeciwieństwie do dhoti, lungi jest wiązane tak, że przypomina spódnicę, przykrywającą nogi aż do kostek. W Bangladeszu lungi jest noszone głównie przez mężczyzn, jako strój nieformalny, choć w niektórych regionach używa się go np. w ceremoniach ślubnych. Często stosowane jest jako piżama. Jako, że zdecydowana większość Bengalczyków to muzułmanie, lungi zawsze jest zawiązane tak, że zasłania ciało od pępka do miejsca pomiędzy kostkami i kolanami. Jest kilka sposobów wiązania. Wielu ludzi preferuje ten strój zamiast spodni, argumentując, że jest wygodniejszy, nie krępuje ruchów, przepuszcza więcej powietrza.

Achkan to długi, męski płaszcz, sięgający za kolana, zapinany na guziki, noszony na północy Indii, głównie przez sikhów, arystokrację oraz muzułmanów.

Choli, w telugu nazywana lengha, to bluzeczka ściśle dopasowana do ciała, z krótkimi rękawkami lub bez, zazwyczaj głębokim dekoltem, zwykle bardzo krótka, pozwalająca na ekspozycję pępka.

Na podstawie rzeźb i malowideł uważa się, że obcisłe gorsety lub choli ewoluowały między II w.p.n.e. a VI w.n.e. w różnych stylach regionalnych. Wczesne choli były przednim okryciem wiązanym z tyłu; ten styl był bardziej powszechny w częściach starożytnych północnych Indii. Ta starożytna forma gorsetu lub choli jest do dziś powszechna w stanie Radżastan, gdzie na choli wykonuje się dekoracyjne tradycyjne hafty: gota patti, mochi, pakko, kharak, suf, kathi, phulkari i gamthi. W południowych częściach Indii choli jest znana jako ravikie, związana z przodu zamiast z tyłu. radycyjną formą haftu używaną w tym regionie jest kasuti. W Nepalu choli jest znana jako cholo lub chaubandi cholo i jest tradycyjnie związana z przodu.

Biurowa etykieta zabrania noszenia krótkich choli bez rękawków. Również kobiety pracujące w siłach zbrojnych oraz nauczycielki akademickie zakładają choli z krótkim rękawem, zakrywające talię.

Ćuridar (również churidar) to strój kobiecy popularny w Indiach, noszony zwłaszcza przez niezamężne dziewczyny, podobny nieco do salwar kamiz, składający się z obcisłych, zwężonych na dole spodni, luźnej tuniki oraz szala dupatta.

Dupatta (również chunri lub chunni) to element kobiecych strojów w Indiach, cienki, zwiewny szal, przykrywający piersi i zarzucony na ramiona do tyłu, wykonany najczęściej z bawełny, szyfonu, żorżety, długości około 2 m i szerokości ok. 50-100 cm. Weselne dupatta odznaczają się ogromną ilością ozdób.

Dupatta jest noszony w wielu regionach Indii jako symbol skromności. Nie ma jednego sposobu noszenia, a wraz z upływem czasu zmienia się i modernizuje moda, również ewoluuje sposób noszenia szala.

Kurta to część tradycyjnego stroju męskiego, noszonego głównie w Indiach, ale też w krajach arabskich. Jest to luźna koszula, sięgająca zwykle za kolana. Materiały, z których kurta jest wykonana, jak i ich kolorystyka, są różnorodne.

Luanchari, w przeciwieństwie do sari czy choli lehenga, jest sukienką, choć składa się z dwóch części. Górna część jest nazywana choli, dolna lehanga, ale są one ze sobą połączone i zazwyczaj w tym samym kolorze.

Lehenga (depositphotos.com)

Lehenga (również chaniya, ghagra, pavada lub pavadai, lacha, langa) to długa, obfita, pofałdowana spódnica, noszona z choli i szalem dupatta.

Lehenga są wykonywane z wielu materiałów - bawełny, żorżety, krepa, satyny, brokatu, szyfonu, jednak preferowany jest jedwab. Spódnica jest ozdobiona dekoracyjnym haftem, czasami również cekinami i szlachetnymi kamieniami.

Choli lehenga (połączenie bluzeczki ze spódnicą) jest ulubionym kobiecym strojem noszonym podczas świąt, wesel i imprez okolicznościowych w Indiach. Wynika to z tradycji, jak również na faktu, że jest dostępna w wielu różnych opcjach dekoracyjnych. Tradycyjnie sari i choli lehenga są najbardziej popularnym ubiorem ślubnym w Indiach, głównie na północy.

Mundu to strój w południowych Indiach, w stanie Kerala noszony przez kobiety i mężczyzn, w stanie Tamil Nadu wyłącznie przez mężczyzn. To rodzaj białego lub kremowego sarongu (typ spódnicy upiętej z jednego płata tkaniny) z paskiem w innym kolorze, zwanym kara. Istnieje również wariant odświętny, ze złotym haftem zwanym kasavu.

Tradycyjne mundu składa się z dwóch kawałków tkaniny, zwykle krochmalonych przez użyciem.

Mężczyźni podczas pracy często podwijają mundu do góry, zwijając je na pół i zatykając w pasie, przez co tworzy się rodzaj spódniczki do kolan, przypomijającej szkocki kilt bez kraty.

W przypadku mundu damskiego, używanego w Kerala, można wyróżnić dwa warianty: kaili mundu - wersja codzienna, noszona zwłaszcza podczas pracy w polu oraz mundum neriyathum - wersja odświętna.

Nehru jacket męska kamizelka, sięgająca kolan.

Pardaa, czyli zasłona na twarz, współcześnie praktycznie nie noszona.

Salwar kamiz (również szalwar kamiz) to tradycyjny strój, zarówno męski, jak i damski, noszony w Afganistanie, Pakistanie, Bangladeszu, Nepalu, Indiach, szczególnie północnych, zwłaszcza w Pendżabie. Słowo salwar pochodzi z języka perskiego, kamiz od arabskiego qamis. Strój składa się z salwar - workowatych, zwężonych na dole spodni oraz kamiz - luźnej koszuli (tuniki) z rozcięciami po bokach. Koszulę dla mężczyzn nazywa się też kurta.

Sherwani to męski długi płaszcz, zakładany często na wesela lub inne ważne okazje, noszony do kurty, Ćuridar i salwar kamiz.

Szarawary (pers. szalwār - spodnie) to element tradycyjnego stroju męskiego i kobiecego na Bałkanach oraz na szeroko pojętym Oriencie: od krajów arabskich poprzez Azję Centralną po Indie i Azję Południowo - Wschodnią (Indonezja). Szerokie, długie, bufiaste spodnie zwykle są w kolorach jaskrawych, niekiedy czarne, w zależności od przeznaczenia i miejscowych zwyczajów szyte z różnych materiałów. Szarawary są m.in. elementem stroju bajader.

Na Rusi szarawary pojawiły się już w XI w. pod wpływem ludów tureckich, następnie stały się elementem ukraińskiego stroju ludowego oraz umundurowania wojsk kozackich do II wojny światowej włącznie. W Polsce - nazywane inaczej hajdawery - noszone były powszechnie przez mężczyzn w dobie sarmatyzmu pod wpływem silnych w owym czasie wpływów Orientu na strój szlachecki i sztukę wojenną oraz ze względu na to, że były wygodne do konnej jazdy. Były też elementem stroju Karaimów oraz bałagułów (żydowskich woźniców na Podolu i Pokuciu).

Niekiedy błędnie określa się w ten sposób hakama - szerokie spodnie samurajów.

Turban to męskie nakrycie głowy używane często w Indiach, krajach Półwyspu Arabskiego, w Iranie i Afganistanie oraz w muzułmańskich krajach Afryki. W poszczególnych krajach nazywany jest lokalnymi nazwami, w hindi pagri. Turban jest zwijany ręcznie z tkaniny bawełnianej o długości do 4 m. Sposobu wiązania turbanu młodzi uczą się przede wszystkim od starszych (np. ojców). Nie ma jednej metody, stąd różny ich wygląd w poszczególnych krajach.